(Photo by Johann Piber from Pexels)

Tijd voor een korte blog over bijen en glyfosaat op dierendag. Het gaat namelijk niet zo goed met de bij en misschien ook wel niet met ons. Kunnen we daar iets aan doen?

Bijen sterven uit

Ik las vorige week in het wetenschapskatern van de Volkskrant een artikel over bijensterfte. Een ondergewaardeerd onderwerp wat mij betreft. Bijen zijn van enorm belang voor het bestuiven van gewassen. Zonder bijen geen appels, avocado’s, koffiebonen, mango’s, courgettes, paprika’s en ga zo maar door. Ze zijn er achtergekomen dat het bestrijdingsmiddel glyfosaat (voormalig Roundup voor consumenten) mogelijk verantwoordelijk is voor de enorme bijensterfte. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat 90% van de bijen die in aanraking is geweest met glyfosaat, komt te overlijden als deze na het glyfosaatcontact een infectie oplopen door bacteriën. Van de bijen die niet in aanraking zijn geweest met glyfosaat sterft slechts 20% aan een infectie door bacteriën. Glyfosaat zorgt mogelijk voor een afname aan goede darmbacteriën bij de bijen waardoor de weerstand verlaagt en ze niet meer zijn opgewassen tegen infecties.

De omgekeerde weg

Als ik zo’n artikel lees dan vraag ik mij eigelijk altijd af waarom we de omgekeerde weg bewandelen. Ik snap het verklarende nut van dit wetenschappelijk onderzoek niet. Waarom moet de exacte oorzaak achterhaald worden als we sowieso al weten dat een bestrijdingsmiddel zeer giftig is.

Opmerking achteraf: De dosis bepaalt of een stof giftig is voor mensen. Niet de stof zelf. Alleen wordt er hier naar de acute verschijnselen gekeken en niet naar de langetermijneffecten.

Glyfosaat heeft altijd enorme vraagtekens opgeroepen. De onschadelijkheid is zelfs voor menselijk gebruik op de lange termijn niet bewezen. Waarom worden dit soort producten gebruikt? Waarom gaan we het eerst gebruiken en stoppen we pas met het gebruik ervan als de schadelijkheid is bewezen. Zou het niet gewoon andersom moeten zijn; we mogen het pas gebruiken als wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat het onschadelijk is; ook op de lange termijn. Als langetermijnblootstellingen geen garanties bieden dan mag een bestrijdingsmiddel naar mijn idee gewoon niet gebruikt worden. We hebben het hier over de gezondheid van mensen en dieren. Ik snap best dat glyfosaat de opbrengst per hectare opschroeft en de continuïteit van landbouwgrond verbetert. Maar dat mag toch niet ten koste gaan van onze gezondheid?

Afijn, bij ons voor de deur op het trottoir groeit het onkruid sinds een aantal jaar een stuk weelderiger. De gemeente is gestopt met het gebruiken van glyfosaat ter bestrijding van onkruid. Ze gebruiken nu grote branders. Werkt een stuk minder goed. Maar wat maakt mij dat beetje extra onkruid nu uit. Mijn dochter die net kan lopen en regelmatig een handje aan de grond nodig heeft, plaatst haar hand niet op een met glyfosaat behandelde tegel. Dat vind ik veel belangrijker.

Landbouwsector en glyfosaat

Wat glyfosaat betreft voor de landbouwsector, ligt het iets gevoeliger. Glyfosaat komt uit de koker van Monsanto. Een van de grootste voedingsmultinationals ter wereld met een enorme lobby binnen de EU. De Wereldgezondheid Organisatie (WHO) heeft naar aanleiding van onderzoeken in 2016 glyfosaat als mogelijk kankerverwekkend voor mensen bestempeld. Naar aanleiding van deze uitkomst heeft een meerderheid binnen de EU voor een verbod op glyfosaat gestemd. Naar aanleiding van deze uitkomst heeft de EU zelf ook onderzoek gedaan. En wat blijkt; hun onderzoeken laten zien dat glyfosaat mogelijk niet kankerverwekkend is. Bijzonder is wel dat de EU door de industrie (Monsanto) gefinancierd onderzoek meeneemt in de besluitvorming. Dat is natuurlijk te achterlijk voor woorden. Gevalletje ‘slager die zijn eigen vlees keurt’. Natuurlijk laten de onderzoeken van Monsanto zien dat glyfosaat niet kankerverwekkend is. Glyfosaat is een miljardenbusiness, en met een krachtige lobby binnen het Europese Hof beïnvloeden ze de besluitvorming. Of beter gezegd, ze beïnvloeden onze gezondheid.

Het hoeft toch allemaal niet zo ingewikkeld te zijn. Bijen gaan massaal dood door deze giftige stof die op ons eten wordt gespoten. Het kan niet anders dan dat het bestrijdingsmiddel ook negatieve effecten heeft voor de gezondheid van mensen. Wat mij betreft is daar helemaal geen wetenschappelijk onderzoek voor nodig maar gewoon gezond verstand. Gelukkig maar dat ik geen wetenschapper ben. Ik vind onderzoek erg belangrijk. Maar ik denk dat we toch ook regelmatig ons gezonde verstand moeten blijven gebruiken.

Kun je om glyfosaat heen?

Nee, en dat is ook waarom het belangrijk is dat glyfosaat niet langer gebruikt mag worden als bestrijdingsmiddel. Glyfosaat zit inmiddels in bijna alle voedingsmiddelen. De concentratie verschilt per product. Graanproducten bevatten veruit de hoogste concentratie omdat deze direct bespoten worden met de stof. Brood, meelproducten, bier, koekjes, etc. Ook aardappelgewassen worden veel met deze stof behandeld. Glyfosaat komt via het grondwater ook in ons drinkwater terecht. Gewassen die groeien op akkers die in het verleden bespoten zijn met glyfosaat bevatten ook deze stof.

Naar aanleiding van het mogelijke verbod op glyfosaat hebben onderzoekers urinemonsters afgenomen bij europarlementariërs. Bij allemaal werd glyfosaat aangetroffen in de urine.

Is de gedachte vreemd en vergezocht als ik de aanname doe dat de glyfosaat die wij binnenkrijgen ook een negatief effect kan hebben op onze darmflora waardoor onze weerstand verlaagd? Ik denk het niet. De hoeveelheid glyfosaat ten opzichte van het lichaamsgewicht is bij mensen natuurlijk duizenden keren kleiner dan bij de bijen. Maar glyfosaat wordt zo veel gebruikt. Het is niet ondenkbaar dat de concentraties ook bij mensen boven de veilige grens kunnen uitkomen. Hoe dan ook, meer onderzoek is nodig om hier iets zinnigs over te zeggen.

Misschien goed nieuws

Op 27 november 2017 heeft de EU het toestaan van het gebruik van glyfosaat met 5 jaar verlengd. En niet met 10 of 15 jaar zoals voorgesteld was. Een Europees burgerinitiatief stelt voor om de resterende 4 jaar te gebruiken om glyfosaat uit te faseren. Landbouwminister Carola Schouten zet zich in voor het ontwikkelen van een alternatief voor glyfosaat. Nu ook duidelijk is dat glyfosaat mogelijk de veroorzaker is van de bijensterfte wordt het wellicht mogelijk om na het laatste termijn van 5 jaar over te gaan op een verbod van het omstreden bestrijdingsmiddel.

Maar ook slecht nieuws

Door druk vanuit de supermarkten om steeds goedkoper te produceren zijn boeren afhankelijk geworden van bestrijdingsmiddelen. Het is slecht voor de Europese landbouwsector. Er zijn boeren die financieel in de problemen kunnen komen als glyfosaat verboden gaat worden omdat hun gewassen minder opleveren. Je moet je ook afvragen of een verbod zin heeft. De import van producten uit niet EU landen zal toenemen welke niet vallen onder het glyfosaatverbod. Tenzij we alle producten die glyfosaat bevatten verbieden. Maar dat zal niet snel gebeuren.

Is biologisch dan de oplossing?

Ja, deels. Bij biologische teelt wordt zo min mogelijk gebruik gemaakt van bestrijdingsmiddelen. Biologische producten bevatten hierdoor veel minder glyfosaat. Biologische landbouw is beter voor de mens en voor het milieu. Het is verstandig om voor biologische producten te kiezen. Hier staat tegenover dat biologische producten duurder zijn en niet voor ieders budget beschikbaar. En als alle gewassen biologisch worden? Dat is een onmogelijke utopie. Er moeten te veel monden gevoed worden. Als alle landbouw biologisch zou zijn, dan hebben we een enorm voedseltekort.

Fijne dierendag.

Wil je reageren op dit onderwerp? Graag! Laat een berichtje achter onder aan deze pagina.