Je hoort er de laatste tijd steeds meer over. Glutenintolerantie, coeliakie en glutensensitiviteit. Termen die overal gebruikt worden en waar ineens de halve wereldbevolking aan schijnt te lijden. Het leek mij een goed idee om eens duidelijk te zijn over wat gluten nu eigenlijk zijn en wat ze kunnen veroorzaken als je er gevoelig of intolerant voor bent. We schrijven dit artikel in samenwerking met Schär, een producent van glutenvrije producten. Schijf ik dan in hun voordeel? Nee, zeker niet. Maar onze visie op gluten sluiten bij elkaar aan en hun producten kunnen voor sommige een uitkomst bieden.

Wie ons al langer volgt weet dat wij niet trendgevoelig zijn. We doen niet mee met tarwegras- en andere superfoodhypes. We bannen melk niet uit vanwege lactose en bannen dus ook brood niet uit vanwege de gluten. Ik zou alles wat met gluten te maken heeft niet als een hype willen omschrijven, maar ik ontkom er niet aan ze wel in het zelfde rijtje te noemen. En dat doe ik omdat ik vind dat er rondom dit soort stoffen altijd enorme hypes gecreëerd worden. Hypes gecreëerd door het verstrekken van onjuiste informatie door mensen met heel veel volgers die ineens iedereen aanraden geen gluten meer te eten. Het is bangmakerij waar niemand wat aan heeft.

En daarom dus: Feiten en fabels over gluten. Maar eerst:

Wat zijn gluten

Gluten is een verzamelnaam voor een aantal eiwitten die aanwezig zijn in tarwe (kamut), rogge, gerst en spelt. Haver/havermout bevat van zichzelf geen gluten, maar wordt wel in fabrieken verwerkt waar ook tarwe en andere graansoorten verwerkt worden. Ze zijn hierdoor niet glutenvrij, tenzij vermeldt op de verpakking. Gluten betekent in het Latijn: ‘lijm’. In het Nederlands worden de eiwitten ook wel kleefeiwitten genoemd. Gluten vormen een belangrijk bestanddeel van brood. De gluten, die van nature in het graan voorkomen, geven het brood zijn elasticiteit.

Waarom kunnen gluten schadelijk zijn

Coeliakie (glutenintolerantie)

Gluten veroorzaken bij mensen met coeliakie een beschadigt dunnedarmslijmvlies. Bij mensen met gezonde darmen, wordt het oppervlakte van de dunne darm bekleed met darmvlokken. De darmvlokken zijn minuscuul en als je gezonde darmen hebt beschik je er over miljarden. Darmvlokken bevatten enzymen die voedingsstoffen afbreken zodat ze opgenomen kunnen worden in ons bloed. Als je lijdt aan coeliakie dan veroorzaken gluten beschadigingen aan de darmvlokken door een immuunreactie van het lichaam. Gluten worden in het geval van coeliakie gezien als schadelijk waardoor de dunne darm overgevoelig raakt en uiteindelijk kan gaan ontsteken. Als gevolg hiervan kunnen de in vetoplosbare vitamines A-D-E-K, vitamine B-12 en een aantal mineralen niet opgenomen worden. Een tekort aan deze stoffen kan een waslijst aan aandoeningen veroorzaken zoals bloedarmoede, botontkalking, stemmingswisselingen, vruchtbaarheidsproblemen, zenuwaandoeningen en psychische problemen. Veel voorkomende symptomen in het beginstadium zijn: vermoeidheid, opgezwollen buik, buik-, hoofd-, gewrichts- en spierpijn, verminderde eetlust en braken.

Klinkt heftig natuurlijk, maar gelukkig komt coeliakie niet veel voor en kan je, mits je een glutenvrij dieet volgt, honderd jaar oud worden. In Nederland wordt geschat dat ongeveer 1% van de bevolking lijdt aan coeliakie. Momenteel is de diagnose gesteld bij 35.000 personen en zijn er nog zo’n 135.000 personen die leven met coeliakie zonder dat ze het weten. Het stellen van de diagnose coeliakie kan alleen door het nemen van een darmbiopt. Zo kan een beschadigt darmslijmvlies worden aangetoond. Als Coeliakie is gediagnosticeerd moet je de rest van je leven glutenvrij eten. De darmwand zal zich na een paar maanden tot een paar jaar weer volledig herstellen. De klachten zullen hiermee ook verdwijnen.

Glutensensitiviteit

Glutensensitiviteit lijkt een beetje op coeliakie. Je lichaam reageert in dit geval op gluten maar het veroorzaakt geen ontsteking van de dunne darm. Glutensensitiviteit kan alleen vervelende klachten met zich meebrengen zoals, lichte diaree, winderigheid en darmkrampen. De klachten openbaren zich vooral na het nuttigen van de maaltijd. Glutensensitiviteit kan moeilijk gediagnostiseerd worden omdat een aantasting van de dunne darm niet ter sprake is. Er wordt geschat dat ongeveer 1,5 tot 6% van de Nederlandse bevolking lijdt aan glutensensitiviteit.

Als je vermoedt dat je lijdt aan coeliakie of glutensensitiviteit, raadpleeg dan altijd een huisarts.

Feiten en fabels over gluten

1 – Een glutenvrij dieet is gezonder dan een dieet dat wel gluten bevat.

FABEL

Gluten zijn eiwitten dat zit in graansoorten zoals tarwe, haver, gerst, dinkeltarwe (spelt), rogge, kamut en triticale. Tegenwoordig hebben veel mensen het gevoel dat het eten van granen (bijv. tarwe) niet gezond is. Dit is echter niet bewezen. Door granen weg te laten in het dagelijkse eetpatroon mis je essentiële voedingstoffen en kan er een gebrek ontstaan aan bijvoorbeeld voedingsvezels, vitamine B1, foliumzuur, jodium en ijzer. Gluten zijn alleen schadelijk voor mensen met de aandoening coeliakie. Ook mensen met de diagnose glutensensitiviteit hebben baat bij een glutenvrij dieet.

2 – Wanneer je jezelf beter voelt door minder gluten te eten, heb je coeliakie.

FABEL

Tarwe allergie, glutensensitiviteit, en coeliakie hebben met elkaar gemeen dat je je beter voelt als je minder of geen gluten eet. Het kan dus ook zijn dat je allergisch bent voor tarwe of dat je glutensensitief bent. De symptomen heb ik hierboven besproken.

3 – Gluten zitten alleen in brood

FABEL

Met het huidige aanbod is het soms moeilijk om de producten eruit te pikken waar geen gluten in zitten. De volgende producten bevatten altijd gluten: tarwe, rogge, gerst, spelt, kamut en keenkorn. Alle daaruit samengestelde levensmiddelen bevatten ook gluten zoals: meel, griesmeel, gort, zetmeel, vlokken (muesli), paneermeel en deegwaren. In de volgende verwerkte producten zitten ook gluten: brood, gnocchi, pizza, pasta, noedels, gebak, bladerdeeg, koekjes, mueslirepen en bier. Bij veel andere voedingsmiddelen is het alsnog mogelijk of ze gluten bevatten. Het is altijd goed om de lijst met ingrediënten op de verpakking te controleren. Gelukkig zijn er ook speciale glutenvrije producten. Er zijn merken, zoals Schär, die speciale glutenvrije producten, zoals brood, pasta, cakes, koekjes, snacks produceren.

4 – Vlees, vis, fruit & groenten zijn van nature glutenvrij

FEIT

vlees, vis, fruit, groenten maar ook veel zuivelproducten, rijst, maïs, aardappelen en peulvruchten zijn van nature glutenvrij. Pas wel goed op met kant-en-klare gerechten, hier kunnen bijvoorbeeld glutenbevattende sauzen in zitten. Daarnaast zijn van nature glutenvrij producten vaak gepaneerd, met meel bestrooid of gefrituurd in beignet beslag. Dit maakt de producten gluten houdend en dus niet glutenvrij.

5 – Zelfs een kruimel met gluten erin is al gevaarlijk voor iemand met coeliakie

FEIT

Afgezien van de keuze voor glutenvrije producten moet je er in de keuken vooral op letten dat de deze niet tijdens de opslag en de bereiding met gluten in aanraking kunnen komen. Want zelfs een kruimel met gluten erin kan bij de iemand met Coeliakie tot ernstige klachten leiden. Kruisbesmetting kan snel gebeuren. Daarom moet je al het houten keukengerei dubbel aanschaffen: een set voor glutenvrije producten en een set voor gluten houdende producten. Bloem blijft namelijk tussen de kleine spleetjes in het hout zitten. Nog een tip: bewaar glutenvrije producten boven de producten die wel gluten bevatten, zodat er niet per ongeluk gluten in je glutenvrije producten vallen.

Moeten we bang worden van gluten

Absoluut niet. Gluten zijn voor 95% van de bevolking onschadelijk en slechts 1% leidt aan coeliakie. Heb je last van een van de eerder genoemde symptomen, raadpleeg dan je huisarts. Als er inderdaad coeliakie gediagnosticeerd wordt dan zal je onder begeleiding van een voedingsallergoloog een dieet gaan volgen. De producten van Schär kunnen hier onderdeel van uitmaken. Schär is expert op het gebied van glutenvrije voeding en produceert glutenvrij brood, koekjes, wraps en meer. Neem een kijkje op hun site voor meer informatie: www.schaer.com.