Een tijdje geleden heb ik gevraagd hoe jullie over margarine denken. We hebben veel reacties ontvangen, ik vind het interessant om te zien hoe wisselend de reacties zijn. In dit artikel gaan we in op de vraag ‘Wat is margarine?’. In volgende artikelen ga ik dieper in op hoe margarine gemaakt wordt, het verschil tussen roomboter en margarine en feiten en fabels over margarine.

De ontdekking van margarine

Een bijzonder stukje geschiedenis.

‘Roomboter bederft buiten de koelkast te snel.’ Was wat Napoleon III omstreeks 1865 concludeerde tijdens de vele veldslagen die hij voerde. Zijn manschappen konden de roomboter die ze meekregen maar enkele dagen goedhouden. Vet vormde een van de belangrijkste bronnen van energie en was daardoor van levensbelang als de mannen lang van huis wegbleven.

Dit probleem zorgde ervoor dat Napoleon III wetenschappers in Frankrijk opdracht gaf om een vet te ontwikkelen dat langer houdbaar bleef. Het was de Franse scheikundige Hippolyte Mège-Mouriés die na het bestuderen van de melkproductie bij koeien tot de ontdekking van margarine kwam. Deze eerste vorm van margarine werd gemaakt van rundervet, afgeroomde melk en versnipperde koeienuiers. Margarine komt van het Griekse woord ‘margarites’ dat letterlijk vertaald ‘parel’ betekent. Het vet heeft deze naam gekregen omdat het dezelfde parelachtige glans had.

Het nieuw ontdekte vet dat langer houdbaar bleef, kon door het uitbreken van de Frans-Duitse oorlog niet op grote schaal geproduceerd worden.

Het waren de slimme Nederlanders Antoon Jurgens en Simon van den Bergh, die een aantal jaar na de ontdekking van margarine, beiden een fabriek oprichtten waar het vet op grote schaal geproduceerd kon worden. De bedrijven, gevestigd in Oss, vormden later de basis van het Unilever concern.

Margarine komt van het Griekse woord ‘margarites’ dat letterlijk vertaald ‘parel’ betekent. Het vet heeft deze naam gekregen omdat het dezelfde parelachtige glans had.

De ontwikkeling van margarine

De eerste margarines werden gemaakt van dierlijke vetten. Aan het einde van de 19e eeuw werd steeds duidelijker dat te veel dierlijk vet niet goed is voor de gezondheid. Met de ontdekking uit 1902 van Wilhelm Normann die de methode ontwikkelde om vloeibare plantaardige vetten vast te maken, ook wel het harden van vetten genoemd, werd een deel van het verzadigde dierlijke vet in de margarine vervangen door onverzadigd plantaardig vet. Dit vet werd als gezonder beschouwd. Door het gebruik van gedeeltelijk geharde plantaardige vetten bleef de margarine langer houdbaar en zachter waardoor hij beter smeerbaar was.

Uit later onderzoek bleek[1] dat het gedeeltelijk geharde plantaardige vet niet geheel onschadelijk is voor het lichaam. Door het proces verandert de structuur van de vetzuren waardoor er transvetzuren ontstaan. Transvet verhoogd het slechte LDL-cholesterol en verlaagd het gunstige HDL-cholesterol in het bloed. Een hoog cholesterolgehalte is een risicofactor voor de ontwikkeling van coronaire hartziekten.

Als reactie op deze onderzoeken is de manier waarop plantaardige vetten gehard worden, aangepast. Transvetten komen nu bijna niet meer voor in margarine. Daarnaast worden er aan bepaalde margarines plantensterolen toegevoegd. Het is aangetoond [2] dat plantensterolen het bloedcholesterol verlagen. De inname van 1,5 tot 2,4 gram plantensterolen per dag kan het cholesterol met 7 tot 10% verlagen na 2 tot 3 weken.

Transvet komt van nature in kleine hoeveelheden voor in melk en vlees van herkauwers zoals koeien en schapen. Roomboter bevat hierdoor per 100 gram 1,5 gram transvet. Plantaardige vetten bevatten van nature geen transvet. Door het raffinageproces van margarine bevat het per 100 gram 0,5 gram transvet. (Blue Band versus roomboter – NEVO online)

Margarines die je nu in de winkel vindt bevatten geen gedeeltelijk geharde plantaardige vetten meer. In plaatst daarvan voegen ze een klein deel verzadigd vet toe. Verzadigd vet is hard bij kamertemperatuur en geeft zo stevigheid aan de vloeibare onverzadigde plantaardige vetten. Hoe dit proces precies in zijn werk gaat hoop ik in een volgend artikel te kunnen omschrijven nadat ik een bezoek heb gebracht aan de Becel fabriek.

Wat is margarine

Van margarine bestaan inmiddels vele varianten. Het is een product dat in de basis gemaakt wordt van plantaardige olie. Vaak wordt een combinatie van zonnebloem-, lijnzaad en koolzaadolie gebruikt. Vele margarines zijn daardoor rijk aan onverzadigde vetten, en bevatten de essentiële omega 3 en omega 6 vetzuren. Aan margarine worden daarnaast de vitaminen A en D toegevoegd.

Margarine roept nog steeds een aantal vraagtekens bij mij op. Mede omdat er online, al dan niet onderbouwd, veel over geschreven wordt.

Om meer inzicht te krijgen ga ik een bezoek brengen aan de fabriek en spreek ik met wetenschapper Peter Zock. Ik ben bijvoorbeeld benieuwd hoe het kan dat er toch nog een klein beetje transvet in margarine zit. Ik verwacht dat dit niet schadelijk is voor de gezondheid maar ik wil wil toch weten hoe dit dan in de margarine terecht komt. Daarnaast ga ik mij verdiepen in de wetenschap achter margarine en gezondheidsclaims die worden gedaan. Ik heb ook nog wat vragen over het verkrijgen van de olie uit de zaden. Mijn zoektocht gaat nu echt beginnen en ik hoop antwoorden te vinden op mijn vragen.

Stay tuned!

1- Effect of Dietary trans Fatty Acids on High-Density and Low-Density Lipoprotein Cholesterol Levels in Healthy Subjects | Ronald P. Mensink, Ph.D., and Martijn B. Katan, Ph.D.

 

 

 

-Dit artikel schrijven we in samenwerking met Unilever-